per
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
2016-02-04
25
4
6
31
1025
Research Paper
تحلیل ساختار براتهای دیوانی دورۀ قاجار
The Structure of Government Drafts in the Qajarid Era
مرضیه ثمره حسینی
samareh66_m@yahoo.com
1
امین محمدی
amin64_m@yahoo.com
2
کارشناس ارشد اسناد و مدارک تاریخی دانشگاه تهران
دانشجوی دوره دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
برات دیوانی سندی بود که از سوی دولت به منظور پرداخت مواجب و دیگر هزینه ها صادر میشد. اهمیت برات زمانی مشخص میشود که بدانیم در دورۀ قاجاریه اغلب پرداخت های دولت به کارکنان کشوری و لشکری و به طورکلی، اغلب پرداخت هزینه ها در تمام امور دولتی به وسیلۀ این سند انجام میگرفت. بر این اساس، این سند میتواند منبع مهمی برای نگارش تاریخ اقتصادی باشد. با وجود اهمیت براتهای دیوانی، تاکنون هیچ پژوهش مستقلی برای شناخت آن صورت نگرفته است. یکی از دلایل این بی توجهی میتواند ساختار پیچیده و مبهم این سند تاریخی باشد. هدف:این پژوهش با هدف بررسی و شناخت براتهای دیوانی دورۀ قاجار سعی دارد ساختار ظاهری و محتوایی این نوع سند را بررسی کند. روش/ رویکرد پژوهش:در این پژوهش منابع کتابخانهای و 100 برات دیوانی از آرشیوهای اسناد تاریخی با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفتهاند. یافتهها و نتایج: براساس یافته های این پژوهش، این سند دارای 54 نوع مختلف است که همۀ آنها در ظاهر و محتوا ساختاری نزدیک به هم دارند. در ساختار ظاهری استفاده از خط سیاق، فشرده نویسی و فاصلۀ بین ارکان با هدف جلوگیری از هرگونه دست بردن در ارقام بارز بود و ساختار محتوایی آن نیز براساس دستورالعمل مستوفیان شکل گرفته است و تمامی براتهای دیوانی بررسی شده سوای موضوع(پرداخت مواجب، انعام، و مانند آن)، صادرکننده(براتکِش)، پرداختکننده(براتگیر)، و دریافت کننده مبلغ(براتدار) ساختاری ثابت دارند.
Purpose: Throughout the Qajarid era, most of the payments to government and military officials and other expenses of the government were in the form of drafts. Such documents are important in the study of the economic history of the time. However, perhaps due to the complexity of these documents, they have rarely been studied properly. Methodology: One hundred administrative government drafts from different historical archives have been analyzed. Findings: 54 types of drafts were identified with similar structures and contents. They were written in brief and condensed Siaq script to prevent illegal manipulation or forgery. The bill's content was followed accountant's rules. All the bills followed the same structure including subject, issuer, drawer and recipient.
https://ganjineh.nlai.ir/article_1025_8947dfaff657db781ec27e689dc5fcb7.pdf
اسناد تاریخی
برات دیوانی
ساختار ظاهری
ساختار محتوایی
خط سیاق
دورۀ قاجار
historical documents
Drafts
Siaq script
Qajarid era
public finance
per
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
2016-02-04
25
4
32
46
1026
Research Paper
عوامل مؤثر در تجارت خارجی خراسان عصر پهلوی اول
Khorasan Foreign Trade during Reza Shah Pahlavi Years (1921-1940)
نصراله پورمحمدی املشی
poor_amlashi@yahoo.com
1
زهرا نادی
nadi.zahra90@gmail.com
2
دانشیار و عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه بینالمللی امام خمینی قزوین
دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه بینالمللی امام خمینی قزوین
هدف: پژوهش حاضر، به تبیین تجارت خارجی خراسان در دورۀ پهلوی اول پرداخته است. بررسی وضعیت صادرات و واردات خراسان و تحلیل شکوائیه های ارسالی تجار به مجلس شورای ملی و نیز واکاوی عوامل مؤثر در تجارت خارجی خراسان هدف این پژوهش است. روش/ رویکرد پژوهش: این مقاله با تکیه بر اسناد مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران و آرشیو مرکز اسناد مجلس شورای ملی و با روش توصیفی– تحلیلی نگاشته شده است. یافتههای پژوهش: نویسندگان مقاله، بعد از بررسی اسناد به این نتیجه رسیده اند که مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی بر تجارت خارجی خراسان تأثیر گذاشته که در برخی مواقع واکنش و اعتراض تجار خراسانی را نیز درپی داشته است. از جمله عوامل مؤثر میتوان به فقدان راههای ارتباطی مناسب، اخذ مالیات غیرقانونی، مصوبات اقتصادی مجلس، مناسبات سیاسی ایران با سایر کشورها، سیاستهای اقتصادی دولتها، عملکرد تجار، تجارتخانهها و کارگزاران کشورهای خارجی، فعالیت گمرک های مرزی، و بحران اقتصادی 1929 اشاره نمود.
Purpose: To explain the factors affecting Khorasan international trade during Reza Shah Pahlavi’s reign, by analyzing import and export activities, and complaints submitted to the National Consultative Assembly. Methodology: Descriptive-analytic method based on documents from the National Library and Archives of Iran and the Document Center of the Iranian Parliament. Findings: Internal and external factors affected Khorasan foreign trade. This led to reaction and protest by Khorasan traders on a number of occasions. Factors included the lack of appropriate roads, illegal taxes, laws passed by the Parliament, diplomatic relations with other countries, government economic policies, the traders’ own poor performance, trading houses and agents of foreign countries, border customs, as well as the Great Depression of the 1920s.
https://ganjineh.nlai.ir/article_1026_99d38c034d2833a83a62d3d3700105a0.pdf
خراسان
تجارت خارجی
تجار
پهلوی اول
مناسبات خارجی
Khorasan
International trade
Traders
Reza Shah Pahlavi
International relations
per
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
2016-02-04
25
4
48
57
1027
Research Paper
مُهر انگشتر سلاطین متأخر صفوی
Signet Rings of Later Safavid Rulers
محمدصادق میرزاابوالقاسمی
abolqasemi.s@gmail.com
1
استادیار دانشکدة هنر و معماری دانشگاه شیراز
مهر انگشتر یکی از متداولترین مهرهای سلطنتی در تشکیلات دیوانی و اداری دوران صفویه است. با این حال، مطابق مهرنامۀ شاه سلیمان صفوی، این مهر از دوران شاه عباس اول ابداع شده و در دوران شاه عباس دوم نمونۀ ثانی آن نیز ساخته و استفاده میشده است. استفاده همزمان از دو مهر انگشتر در میان مهرهای دیوانی دوران صفویه تاکنون مطرح نبوده است و شناخت دقیق آنها میتواند در مطالعات سندشناسی و مهرشناسی اسلامی مفید واقع شود. هدف پژوهش: هدف این مقاله بررسی مشخصات ظاهری و دیوانی مهر انگشتر سلاطین صفوی از شاه عباس اول تا شاه سلیمان است. روش/ رویکرد پژوهش: این مقالۀ، با ماهیت و روش تحقیق تاریخی-توصیفی و تطبیقی، و بر پایۀ منشآت و متون دست اول تاریخی و تحقیقی نوشته شده است. یافتهها و نتایج پژوهش: مهر انگشتر سلاطین متأخر صفوی، در متون تاریخی و منشآت دیوانی، بیشتر با عنوان «مهر کوچک» یا «مهر کوچک انگشتر» شناخته شده است. هویت دیوانی این مهر در دوران شاه عباس اول بسیار برجسته شده است و بیشتر مخصوص مهر کردن ارقام و احکامی بود که بهصورت شفاهی از سوی پادشاه صادر میشد. همچنین، شغل «واقعهنویس»(مجلس نویس) و «دواتدار مهر انگشتر آفتاب اثر» مهمترین مناصبی است که بهطورمستقیم با مهر انگشتر سلاطین صفوی مربوط بوده است و طغرای سیاهرنگ «حکم جهانمطاع شد» بارزترین نشانۀ حضور این مهر در پای اسناد و مکاتبات بهشمار میرود. به این مهر میتوان «مهر رقم یا «مهر فصول» نیز گفت. بهنظر میرسد مهر انگشتر دیگری که از روی این مهر در دورۀ شاهعباسثانی با عنوان «مهر انگشتر کوچک» ساخته شده، برای مدتی بهجای مهر کوچک انگشتر در تهیۀ جوابهای فصول مورد استفاده قرار گرفته است. در عین حال، استفادۀ نامنظم و عمر کوتاه دیوانی این مهر از جمله نشانههایی است که جایگاه و کارکرد واقعی آن را در نظام دیوانی صفوی تا اندازۀ زیادی کاهش داده است.
Purpose: To investigate formal and administrative characteristics of signet rings of Safavid rulers from Shah Abbas I to Shah Suleiman. Methodology Comparative method is used based on primary historical sources like those of Munshaāt (secretarial essays). Findings: The signet rings of later Safavid rulers were mainly described as "little seal" or "little seal of the ring" in historical resources and secretarial essays. The administrative identity of this seal was emphasized during the reign of Shah Abbas I and was chiefly used to seal oral commands and orders issued by the king. It seems that another signet seal, named "little seal ring", which had been made based on a prior seal in the reign of Shah Abbas II, was in use for a while, instead of the “little seal of ring”, for providing Fosul answers. Its occasional use and rather short administrative life, however, indicates that its role and function in the Safavid court system was not very significant.
https://ganjineh.nlai.ir/article_1027_61458ac448620d74c43052f70d899d5a.pdf
مهرشناسی
مهرهای حکومتی
مهر انگشتر
سلاطین دورۀ صفویه
نظام دیوانی
studies
State seals
Signet Ring
Rulers of Safavid era
Administrative system
per
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
2016-02-04
25
4
58
76
1028
Research Paper
وضعیت فرهنگی ارامنة بوشهر در دوره قاجار(بر اساس اسناد این دوره)
Cultural Status of Bushehr Armenians in Qajarid Era Based on Archival Documents
بدرالسادات علیزاده مقدم
baliz_moghadam@yahoo.com
1
ظهراب هاشمی پور
hashemipoormehrdad@yahoo.com
2
- استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور واحد اصفهان
دانشجوی کارشناسیارشد تاریخ دانشگاه پیام نور اصفهان
هدف: این پژوهش بر آن است که به بررسی وضعیت فرهنگی ارامنه بوشهر و تأثیر فعالیت آنها در رشد فرهنگی این شهر در دورة قاجار بپردازد. روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و برپایة منابع کتابخانه ای و اسناد این دوره انجام شده است. در پایان نیز پس از ارزیابی داده های تاریخی و تجزیه و تحلیل آنها به استنتاج پرداخته شده است. یافتهها و نتایج پژوهش:ارامنه بوشهر در دورۀ قاجار در محلات مخصوص به خود در بوشهر سکونت و بیشتر به تجارت و بازرگانی اشتغال داشتند. ارامنه این شهر از لحاظ اعتقادی جزء مسیحیان ارتدوکس و در ارتباط مستمر با ارامنه اصفهان بودند. آنها در این دوره با حفظ آئین و زبان مادری خود به زبان های مختلف مورد نیاز خود تسلط داشتند. درمورد نحوه پوشش ارامنه، در این دوره بهطور عمده تمایزی میان آنها و اهالی بوشهر وجود نداشت. همچنین، با حفظ هویت مذهبی و فرهنگی خود، نقش فعالی در رشد و توسعه فرهنگی بوشهر داشتند. علاوه بر تأسیس مدرسه و نوانخانۀ ویژۀ ارامنه، در توسعۀ مدرسة سعادت مظفری و ارائه الگویی جهت تأمین بودجه آن مشارکت فعال داشتند. اقدامات ارامنه بوشهر تنها به این بندر محدود نبود و در تأسیس نهادهای آموزشی و امور مطبوعاتی در دیگر بنادر خلیج فارس نیز نقش قابل توجهی دربالا بردن سطح آگاهی و رونق این بنادر ایفا کردند.
Purpose: To study Bushehr Armenians’ cultural status and their role in cultural development of the city in the Qajarid era. Methodology: Study and analysis of library resources and documents of that era. Finding: In the Qajarid era, Bushehr Armenians were residing in special districts and were engaged in trade or business. Most of them were fluent in different languages, while retaining their mother tongue. Also, there were no significant distinctions regarding their costumes compared to other residents. Armenians also played an active role in Bushehr cultural development. Their activities were not limited to Bushehr, but they also had a significant role in improving knowledge in other harbors of the Persian Gulf by taking part in establishing educational and publishing centers.
https://ganjineh.nlai.ir/article_1028_2f5583b835ae4dab6a9cb53f999b288e.pdf
ارامنه
بوشهر
دوره قاجار
مدرسه سعادت مظفری
Armenians
Bushehr
Qajarid era
Mozafari Saadat School
per
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
2016-02-04
25
4
78
96
1029
Research Paper
بررسی اسناد کمکهای مالی آستان قدس به زائران ایرانی در دوره قاجار بااستفاده از روش تحلیل محتوا (بازه زمانی 1264 تا پایان 1300ق.)
Astan Quds Razavi's Financial Assistance to Iranian Pilgrims during the Qajarid Era
حمید ژیان پور
hamidjiyanpour@gmail.com
1
کارشناسی ارشد تحقیقات آموزشی آستان قدس رضوی
هدف: بررسی اسناد کمکهای مالی آستان قدس رضوی به زائران ایرانی در سالهای 1264ق. یعنی آغاز دورة حکومت ناصرالدینشاه تا پایان 1300ق. است. روش تحقیق: روش تحقیق بر اساس انواع تحقیقات علمی و ماهیت آن از نوع تحقیقات تاریخی است که با سازمان دادن اطلاعات و مدارک، امکان برقراری ارتباط بین اسناد و مدارک، تصویری از وضعیت و خصوصیات زمان حادثه را ارائه و به تجزیه وتحلیل آن میپردازد. روش تحقیق در این مرحله از نوع تحلیل محتوای اسناد است. جامعة آماری عبارت است از اسناد این دوره، به تعداد 517 برگ سند، که با روش سرشماری مورد مطالعه قرار گرفته و اطلاعات موردنظر این پژوهش، به شکل طبقهبندیشده استنتاج شده است. یافتههای پژوهش: یافتههای پژوهش نشان میدهد پرداختیهای نقدی بیشترین فراوانی و بیشتر از موقوفات مطلقة آستان قدس است. درمجموع، پرداختیها از منحنی بهنجار برخوردار است. بررسی محتوای اسناد فرضیة همبستگی مثبت بین نوع درخواست با طبقه اجتماعی زائران را تأیید و عدم رابطه منفی و یا معکوس را رد میکند.
Purpose: To study documents about the financial assistance of Astan Quds Razavi to Iranian pilgrims during 1847 (the starting of Naser al-Din Shah’s rReign) to 1882. Methodology: Historical method is employed along with content analysis. The sources consisted of 517 papers relating to pilgrims' financial requests. Findings: Most of the financial assistance was paid by cash and chiefly from defined endowments of Astan Quds. There is a direct correlation between type of request and the pilgrims' social class.
https://ganjineh.nlai.ir/article_1029_24dd91a8214eb3185a8b42b00110b75c.pdf
زائران ایرانی
اسنادکمکهای مالی آستان قدس
موقوفات
دوره قاجار
Iranian pilgrims
Astan Quds financial assistance
Endowments
Qajarid era
per
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
2016-02-04
25
4
98
110
1030
Research Paper
بررسی رفتارهای اطلاعیابی محققان مراجعهکننده به آرشیو ملی ایران
Information Seeking Behavior of Researchers Visiting National Archives of Iran
غلامرضا عزیزی
greazizi@gmail.com
1
مربی، عضو هیئت علمی سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران
هدف: این پژوهش با هدف بررسی رفتار اطلاع یابی محققان مراجعهکننده به آرشیو ملی ایران، شناسایی اهداف و انگیزهها و رابطه آن با رشته تحصیلی محققان(با فرض اینکه بین رفتارهای اطلاعیابی مراجعهکنندگان به آرشیو ملی برای مطالعه اسناد با رشتة تحصیلیِ تاریخ و مدرک تحصیلیِ دکتری رابطه معنادار وجود دارد) انجام شده است. بنابراین، بررسی و مقایسه رفتار اطلاعیابی مراجعانی که در سال 1392 برای نخستین بار به معاونت اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مراجعه کردهاند، هدف اصلی این پژوهش است. علاوه بر آن، در این پژوهش اهداف جزئی دیگری پیگیری میشوند که عبارتاند از: شناسایی موضوعات مورد درخواست مراجعان، رابطه رشته و مدرک تحصیلی مراجعه کنندگان، و رابطه جنسیت و استفاده از اسناد. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش به روش پیمایشی انجام شده است. اطلاعات مورد نیاز از بین 419 کاربرگه مربوط به جامعه هدف استخراج شده که از آن میان پاسخ 29 نفر کامل نبود. یافتههای پژوهش: پس از گردآوری دادهها و تلخیص و تنظیم آنها مشاهده شد که بیشترین فراوانی محققان( 42/59 درصد) دانشجویان مقطع کارشناسیارشد یا دارندگان مدرک کارشناسی ارشد هستند. بیشترین فراوانی(11/29 درصد) از بین جامعة هدف با مدرک کارشناسیارشد، دانشآموختة رشتة تاریخ هستند و 23/37 درصد از کل محققان، برای انجام پروژههای پایاننامه به تحقیق در اسناد پرداختهاند. نتیجهگیری: فرضیه پژوهش فقط در مورد رابطه بین رشته تحصیلی و استفاده از اسناد تأیید شد. نتایج نشان میدهد در زمینه تولید اطلاعات علمی(23/37 درصد) محققان اسناد را بهمنظور استفاده در پایان نامه مورد بررسی قرار دادهاند. در ردیف دوم( 56/35 درصد) اسناد به منظور تولید مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی رشته تحصیلی این افراد(بدون در نظر گرفتن مقاطع تحصیلی) نشان دهنده آن است که دانشجویان و دانشآموختگان رشته تاریخ، سهم بسیار قابل توجه و معناداری در استفاده از اسناد را به خود اختصاص دادهاند: 33/40 درصد از کل جامعه آماری، دانشآموخته رشته تاریخ هستند.
Purpose: To study the purpose, motivation and questions raised by users visiting National Archives of Iran during 2013 and compare it with demographic information (age, sex, education). Methodology: It is a survey, and data is gathered from 419 forms which users are meant to fill before using the Archives. Twenty-nine incomplete forms were omitted. Findings: Sixty percent (60%) of users were MS students or had MS degree, more than 29% of which has studied history. Thirty-seven percent (37%) of users visited the Archives to write their thesis and 36% to author an article. Forty percent (40%) of users were history graduates. Conclusion: There is a correlation between the users’ field of study and usage. History students and graduates were the highest users of the collection.
https://ganjineh.nlai.ir/article_1030_5cd1d3671036ea608fecfc63ff7cda4d.pdf
جستجوی اطلاعات
پژوهشگران
کاربران اطلاعات
رفتار اطلاعیابی
Information seeking
Researchers
users
per
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
2016-02-04
25
4
112
129
1031
Research Paper
مقایسه عناصر ایساد با فیلدهای یونیمارک، مارک ایران و مارک21
A comparative study of ISAD elements with UNIMARC, IRANMARC and MARC 21 fields
امیررضا اصنافی
aasnafi@gmail.com
1
مرتضی کوکبی
kokabi80@yahoo.com
2
سعید رضایی شریف آبادی
srezaei@alzahra.ac.ir
3
استادیار علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی
استاد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز
استاد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه الزهرا
هدف: در پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی عناصر ایساد با فیلدهای یونیمارک، مارک ایران و مارک21 پرداخته شده است. روش/ رویکرد پژوهش: برای مقایسه عناصر ایساد با فیلدهای اصلی و فیلدهای فرعی موجود در یونیمارک و مارک ایران از جدول تطبیقی اولیهای استفاده شد. این قیلدها در سال 1385 برای پیادهسازی مقدماتی عناصر ایساد در نرمافزار رسا تهیه شده بود. بر اساس این جدول و نیز جداول تطبیقی ایساد با ای ای دی و نیز مارک 21 با ای ای دی، عناصر ایساد با فیلدها و فیلدهای فرعی یونی مارک و مارک ایران تطبیق داده شد. یافتهها: در دستنامههای یونیمارک و مارک ایران، اکثر مواد آرشیوی وجود دارند و برای هریک برچسبهای مورد نیاز طراحی شده است. نتیجهگیری: به نظر میرسد که مواد آرشیوی به عنوان منابع کتابخانهای و غیرکتابی دیده شدهاند. در واقع میتوان بیان داشت که دستنامههای یونیمارک و مارک ایران مواد آرشیوی را به صورت مجزا و به عنوان یک واحد در نظر گرفتهاند. یعنی محتوا و ساختار سلسله مراتبی مجموعه بازنمون میشوند.
Purpose: ISAD elements are compared with the UNIMARC, IRANMARC and MARC21 fields.
Methodology: In order to compare elements of ISAD with the fields and subfields of UNIMARC and IRANMARC, a primary comparative table was used. These fields were developed in 2006 with the purpose of provisional implementation of the RASA software. Based on this table, as well as the tables by which ISAD are compared with EAD, and EAC MARC 21, ISAD elements were compared with the fields and subfields of UNIMARC and IRANMARC.
Findings: Most of the archival materials are considered in the manuals of UNIMARC and IRANMARC, and necessary Tags are designed for both.
Conclusions: It seems that archival materials have been considered as library non-book material in both applications. In the other word, in the manuals of UNIMARC and IRANMARC, archival materials are regarded separately and as one unit, i.e. the content and the hierarchical structures of series are represented.
https://ganjineh.nlai.ir/article_1031_a8f07c25674596f6795a44d5b5e1a2cc.pdf
مارک ایران
نرم افزارهای آرشیوی
ایساد
مارک 21
میانکنش پذیری
IRAN MARC
Archival applications
ISAD
MARC 21
Interoperability